-
Contents
Khái niệm hóa chất bảo vệ thực vật
Trong nông nghiệp, có rất nhiều mối nguy cơ có thể ảnh hưởng xấu đến năng suất, chất lượng của nông sản như sâu bệnh, cỏ dại, chuôt, mối, mọt, thiên tai, bão, lũ, nấm,.. Các nguồn thực phẩm như rau, quả, dược liệu,..là những sản phẩm nông nghiệp đặc biệt, cũng có nguy cơ mắc phải các dịch bệnh như trên.
Hóa chất bảo vệ thực vật (HCBVTV) đóng vai trò quan trọng trong phòng trừ sâu hại cây trồng, các loại dịch bệnh cho các loại sản phẩm nông nghiệp nói chung và dược liệu nói riêng. Hiện nay khi trồng hầu hết các loại cây, hoa màu, dược liệu cần phải được sư dụng HCBVTV nhằm chống sâu bệnh hại cây trồng, tăng năng suất và chất lượng.
Theo Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên hợp Quốc (FAO) đã đưa ra định nghĩa về HCBVTV như sau :” Hóa chất bảo vệ thực vật là bất kì hợp chất hay hỗn hợp được dùng với mục đích ngăn ngừa, tiêu diệt hoặc kiểm soát các tác nhân gây hại, bao gồm vật chủ trung gian truyền bệnh của con người hoặc động vật, các bộ phận không mong muốn của thực vật hoặc động vật gây hại hoặc ảnh hưởng đến các quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, mua bán thực phẩm, nông sản, gỗ và các sản phẩm từ gỗ, thức ăn chăn nuôi hoặc hợp chất phân tán lên động vật để kiểm soát côn trùng, nhện hay đối tượng khác trong hoặc trên cơ thể chúng.
HCBVTV còn là tác nhân điều hòa sinh trưởng thực vật, chất làm rụng lá, chất làm khô cày, tác nhân làm thưa quả hoặc ngăn chặn rụng quả sớm. Cũng có thể dùng HCBVTV cho cây trồng trước cũng như sau khi thu hoạch để bảo vệ sản phẩm không bị hỏng trong quá trình bảo quản và vận chuyển.”
-
Phân loại HCBVTV
Theo mối nguy
Theo nguy cơ độc hại của hóa chất bảo vệ thực vật đối với sức khỏe con người, chủ yếu là độ độc cấp tính đường uống và đường ngoài da khi thử nghiệm trên chuột
Dựa trên LD50, phân loại được các nhóm:
- Cực độc
- Độc tính cao
- Độc trung bình
- Độc nhẹ
- Không có mối nguy nào
Theo công dụng
- Hóa chất diệt trừ sinh vật gây hại
- Hóa chất điều hòa sinh trưởng thực vật
- Hóa chất dùng trong bảo quản, xử lý, hay chế biến sau thu hái.
Theo cấu tạo hóa học
Đây là cách phân loại được sử dụng phổ biến trong việc triển khai xây dựng các phương pháp phân tích, vì HCBVTV có cấu tạo tương tự thường có tính chất giống nhau do đó phương pháp chiết, phương pháp phân tích giống nhau, tạo điều kiện cho quá trình phân tích và xử lý. Ngoài ra, các hóa chất có cấu trúc giống nhau, tác động đến sinh vật và con người cũng theo nguyên lý tương tự nhau.
- Nhóm clor hữu cơ
- Nhóm phospho hữu cơ
- Nhóm cúc tổng hợp
- Nhóm carbamat
- Nhóm neonicotinoid
- Nhóm macrocyclic lacton
- Nhóm vô cơ
- Nhóm có nguồn gốc thực vật
-
Một số nhóm chất BVTV phổ biến
Nhóm clor hữu cơ
- Đặc điểm chung : Càng nhiều clor càng độc. Cơ chế gây độc: tích lũy vào các tổ chức mỡ, một số chất khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành các sản phẩm gây độc hơn tran trong lipid, một số ít chuyển hóa thành chất ít độc hơn ở dạng acid, tan được trong nước và được đào thải ra ngoài nước tiểu. Nhóm này nói chung có phổ tác dụng rộng, rất an toàn với cây trồng nhưng gây hại với động vật máu nóng. Các chất này có khả năng tích lũy trong lipid gây độc mạn tính, rất bền trong môi trương và tồn dư lâu dài
- Triệu chứng
+ Ngộ độc cấp: nôn mửa, tiêu chảy, nhức đầu, co giật, dãy dụa rồi tê liệt thần kinh trung ương, trụy tim mạch và chết sau vài giờ
+ Ngộ độc mạn : rối loạn thần kinh, tổn thương thần kinh, co quắp, rối loạn huyết học
- Đại diện: 666; DDT, toxaphen,..
Nhóm phospho hữu cơ
- Đặc điểm chung: phổ tác dụng rộng, an toàn với cây trồng, diệt được nhiều sâu hại, có độc tính cao với động vật máu nóng, nhưng khoong tích lũy lâu trong cơ thể, thường được thải trừ nhanh qua nươc tiểu, thời gian tồn dư không dài.
- Cơ chế: gây rối loạn dẫn truyền cholinergic.
- Tác dụng chủ yếu: gây độc tại chỗ
- Xử lý: rửa dạ dày với nước ấm, tiêm atropin
