I Khái niệm
Trong chiết xuất dược liệu nhiều quá trình sản xuất tạo ra những hỗn hợp không đồng nhất cần phảp tách ra. Hệ không đồng nhất đó là hỗn hợp các chất ở trạng thái khác nhau thường gặp là huyền phù hoặc nhũ tương. Chẳng hạn khi chiết strychnin từ hạt mã tiền bằng dung môi hữu cơ là dầu hỏa thu được dịch chiết là các alcaloid tan trong dung môi hữu cơ. Để thi hồi lại dung môi hữu cơ ta cần phải chuyển các alcaloid ở dạng base sang dạng muối tan trong nước bằng cách thêm vào nước acid. Khi đó ta sẽ thu được một hệ gồm hai pha lỏng- lỏng không tan lẫn nhau là pha nước và pha dung môi hữu cơ. Để lắng một thời gian nhất định, pha dung môi hữu cơ nhẹ hơn nước sẽ nổi lên trên, pha nước nặng hơn sẽ lặng xuống phía dưới. Giữa hai pha sẽ xuất hiện một bề mặt phân cách pha. Bằng cách gạn ta sẽ tách được hai pha ra khỏi nhau. Lúc này ta sẽ thi hồi được pha nước là muối của các alcaloid tan trong nước. Cho dung dịch kiềm vào các alcaloid toàn phần sẽ được tách dưới dạng tủa. khi đó sẽ tạo thành hệ hai pha rắn- lỏng. Để lắng một thời gian pha rắn nặng hơn sẽ lắng xuống phía dưới bằng cách gạn ta cũng sẽ tách được hai pha ra khỏi nhau. Lắng huyền phù là quá trình tách các hạt chất rắn trong huyền phù nhờ trọng lực của hạt. thường huyền phù thô thì dễ lắng dưới tác dụng của trọng lực hạt rắn trong huyền phù sẽ lắng xuống tạo thành lớp bã phần nước trong ở trên sẽ được tách ra bằng cách gạn hoặc cho chảy ra bằng chách hút xi phông hoặc cho chảy tràn qua gờ ra ngoài. Khi huyền phù quá loãng các hạt rắng sẽ lắng riêng lẻ hay còn gọi là lắng đơn chiếc. Khi nồng độ huyền phù đặc các hạt không lắng rieeng rẽ mà cản trở lẫn nhau gọi là lắng tập thể
2, Tốc độ lắng
Để đơn giản ta xét hệ huyền phù thô các hạt rắn có khả năng lắng dưới tác dụng của trọng lực. giả thiết hạt rắn sẽ lắng trong môi trường lỏng tĩnh, hạt có kích thước hình cầu và khối lượng hạt không đổi trọng quá trình lắng. Ta biết một hạt rắn sẽ lắng được trong huyền phù do lực trọng trường khi khối lượng riêng của hạt lớn hơn khối lượng riêng của huyền phù
Ta có R=S1 +S2
trong đó S1 là lực ma sát
S2 là lực đẩy acsimet
Nếu P>R trọng lực lớn hơn lực cản hạt sẽ chuyển động xuống dưới với gia tốc a
Nếu P<R lực cản lớn hơn trọng lực hạt rắn sẽ lơ lửng trong pha lỏng
Khi sức cản chất lỏng tăng lên thì hiệu số P-R giảm xuống do đó gia tốc a cũng bị giảm . Sau khi lắng một thời gian thì lực P và R trở lên bằng nhau đo đó á=0. Tạ thời điểm mà hạt rắn bắt đầu chuyển động với tốc độ không đổi thì tốc độ đó gọi là tốc độ lắng. Như vậy điều kiện để xảy ra quá trình lắng là P>_ R lúc đầu trong một khoảng thời gian rất ngắn hạt rắn sẽ có chuyển động chậm dần đều, rồi sau đó sẽ lắng với tốc độ không đổi.
