Alkaloid là một nhóm các hợp chất thiên nhiên có chứa Nito, hầu hết có tính kiềm đôi khi có tính trung tính hoặc acid. Một số chất tổng hợp có cấu trúc tương tự cũng được gọi là alkaloid
Alkaloid được tổng hợp từ nhiều loài sinh vật: nấm , động vật và thực vật, vi khuẩn gram âm hay dương…
Alkaloid có tác dụng dược lý phong phú như chống sốt rét (quinidin), chống ung thư(homoharringtonine) , kháng acetyl cholin(galantamine), giãn mạch(vincamine), chống loạn nhịp tim(quinidin) …
Ranh giới giữa alkaloid và các hợp chất thiên nhiên không rõ ràng, các amino acid , peptid, protein, nucleotid, acid nucleic, amin, kháng sinh không được coi là alkaloid. các chất tự nhiên không có NITO ở ngoài vòng như seroyonin dopamin, adrenalin… thường được coi là amin hơn là alkaloid
Alkaloid được sinh tổng hợp bởi nhiều sinh vật sống đặc biệt là thực vật bậc cao; ngoài ra còn có trong nấm trong động vật trong thực vật khác. Các amin tương tự serotonin adrenalin… về cấu trúc alkaloid cũng như sinh tổng hợp đôi khi cũng được coi là alkaloid
Vai trò của alkaloid đối với sinh vật sản sinh ra chúng chưa được biết rõ. trước đấy người ta cho rằng alkaloid là sản phẩm cuối cùng của chuyển hóa N giống như ure đối với động vật
Tuy nhiên người ta lại cho rằng hàm lượng alkaloid thay đổi theo thời gian nên giả thiết này bị bác bỏ
một trong số những chức năng biết rõ nhất của alkaloid là vai trò bảo vệ ví dụ như aporphin trong từ cây tulip bảo vệ chúng khỏi các loài nấm kí sinh
Thêm nữa sự có mặt của alkaloid trong thực vật bảo vệ chúng khỏi trở thành thức ăn cho côn trùng và đôngj vật. Tuy nhiên với số lượng động vật đã thích nghi với việc ăn alkaloid, những chất liên quan như serotonin dopamin, histamin là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong động vật
alkaloid còn điều hòa sự phát triển của thực vật
alkaloid có vai trò bảo vệ ở động vật, vd loài bướm đêm utetheisa omatrix, các pyrolizydin alkaloids làm cho chúng và ấu trùng trở nên không hấp dẫn với kẻ thù ăn thịt của chúng như bọ dừa và dơi….
Ngoài ra người ta đã tìm thấy tác dụng chống ung thư của alkaloid trong cây dừa cạn
Những thực nghiệm lâm sàng cho thấy, chiết xuất vinplastin, vincristin từ cây dừa cạn có tác dụng làm giảm bạch cầu và ức chế mạnh sự phân bào do đó chống lại được bệnh ung thư.
Các alkaloid này liên kết đặc hiệu với Tubulin đó là protein ống vi thể ở thoi phân bào của tế bào ung thư, phong bế sự tạo thành các vi ống này và gây ngừng phân chia tế bào ở pha giữa do đó cản trở hình thành tế bào ung thư lan rộng. Ở nồng độ cao, thuốc diệt được các tế bào, còn ở nồng độ thấp làm ngừng phân chia tế bào ung thư do đó tùy tình trạng mà sử dụng liều phù hợp.
Hàm lượng các alkaloid này trong dừa cạn rất nhỏ do đó việc chiết cuất còn nhiều hạn chế tốn nhân công tốn diện tích trồng và thời gian (khoảng 1 phần vạn trong lá dừa cạn khô đối với Vinblastin còn đối với Vincristin thì ít hơn 10 lần nữa ).
vì vậy hiện nay người ta đang tìm cách tổng hopwh chất này từ các chất hóa học trong công nghiệp dược
