Cây ipeca
Tên khoa học là: Cephaelis ipecacuanha.
Thuộc họ cà phê – Rubiaceae.
Contents
Đặc điểm thực vật:
Ipeca là cây thân thảo, cao trung bình khoảng 30 cm. cây sống lâu năm, cây có rễ gồm nhiều đốt ngắn họp thành các vòng như nhẫn xung quanh lõi rễ. Lá mọc đối, lúc đầu có lông sau đó lá nhẵn; lá có hình bầu dục.
Hoa màu trắng; quả hình trứng, lúc chín có màu tím sẫm.
Phân bố:
Cây có nguồn gốc từ Brazil, hiện nay cây có trồng ở Ấn Độ, Malaysia.
Trồng trọt:
Cây có thể trồng bằng hạt hoặc bằng rễ.
Bộ phận dùng:
Rễ phơi hay sấy khô của cây ipeca.
Yêu cầu dược liệu: các mẩu rễ nhỏ ngoằn ngoèo, dài từ 6 -12 cm, mặt ngoài sần sùi thành từng ngấn, có màu xám đỏ, có mùi đặc biệt, cảm giác buồn nôn, vị hắc và đắng.
Thu hoạch:
Rễ lấy quanh năm, đào lên rửa sạch rồi đem phơi hay sấy khô, cắt thành từng mẩu,sau đó đóng vào túi.
Thành phần hoá học:
Các alcaloid gồm emetin ( thành phần chính ), cephelin, psychotrin, emetamin,…
Saponin, tanin, ít tinh dầu, dầu béo, acid hữu cơ, nhựa, tinh bột.
Tác dụng, công dụng:
Alcaloid của cây ipeca gây tác dụng kích thích mạnh trên niêm mạc và da. Liều cao bột ipeca gây nôn. Liều nhỏ ipeca gây kích thích niêm mạc dạ dày, phế quản, tăng tiết dịch, long đờm nên ipeca được dùng làm thuốc chữa long đờm.
Ipeca được sử dụng làm thuốc nôn; chú ý không dùng cho bệnh nhân đau tim và bệnh nhân bị xơ cứng mạch máu.
Emetin tiêu diệt kí sinh trùng lị E. Histolytica và E.coli nên emetin được dùng làm thuốc diệt amip.
Dạng dùng : emetin hydroclorid tiêm bắp hoặc tiêm dưới da.
Khi tán bột cần chú ý không được để bột ipeca bay vào mắt vì sẽ gây viêm mắt.
Ở 1 số nước, người ta dùng rễ cây Cephaelis acuminata Kersten. Dược liệu này được xuất khẩu qua hải cảng Cartagena nên còn được gọi là Cartagena Ipecacuanha. Hàm lượng alcaloid trong cây này cao hơn so với cây ipeca, nhưng thành phần alcaloid chính là cephelin. Cây này cũng được dùng để sản xuất emetin do cephelin trong cây dễ dàng được metyl hoá.
Nước ta có cây “hế mỗ” ở Sơn La thuộc chi Psychotria được dùng để chữa lị.
copy ghi nguồn : thuocbietduoc.edu.vn
