khái niệm :
–Chuyển hoá là quá trình chuyển đổi chất mẹ (chất ban đầu) thành sản phẩm không còn hoạt tính. Chất chuyển hoá thường không còn tác dụng dược lí nữa nhưng vẫn còn trong cơ thể.
-Thải trừ là quá trình loại hẳn thuốc ra khỏi cơ thể.
2 giai đoạn của chuyển hoá thuốc tại gan :
- Chuyển hoá thuốc qua pha I :
– Qua pha này thuốc đang ở dạng tan trong mỡ sẽ trở nên có cực hơn dễ tan trong nước hơn. Nhưng về mặt tác dụng sinh lí học thuốc có thể làm mất hoạt tính hoặc chỉ giảm hoạt tính hoặc đôi khi tăng hoạt tính trở nên có hoạt tính cao hơn chất ban đầu.
– Hệ enzim chịu trách nhiệm chuyển hoá thuốc ở pha I chủ yếu là cytocrom P450
– Các phản ứng chuyển hoá ở pha I là phản ứng oxi hoá, khử, thuỷ phân.
– Trong đa số trường hợp chất làm mất hoặc giảm hoạt tính.
– VD: + Phenylbutazon(có hoạt tính) oxi hoá thành Oxyphenylbutazon(còn hoạt tính)
+Acetylcholin(có hoạt tính) thuỷ phân thành Cholin và axit acetic (mất hoạt tính)
+Prontosil oxy khử thành Sunfanilamid(có hoạt tính).
- Chuyển hoá thuốc qua pha II :
– Hệ enzim chịu trách nhiệm chuyển hoá thuốc ở giai đoạn này là hệ enzim liên hợp (glucuronic, glutathion,acetyl,sulfat…). Các sản phẩm liên hợp đa số không còn hoạt tính , tan dễ trong nước và bị thải trừ ra ngoài theo nước tiểu hoặc đỏ vào mật rồi ra ngoài theo phân.
– VD: + sản phẩm chuyển hoá của morphin ở pha II là morphin-6-glucuronic còn hoạt tính và morphin-3-glucuronic không còn hoạt tính .
– Thông thường các phản ứng ở pha I sẽ tạo ra các nhóm chức cần thiết cho pha II, đó là các nhóm -OH, -COOH, -NH2 .
– Các phản ứng chính: liên hợp axit glucoronic, liên hợp axit sulfuric, liên hợp axit amin( glycin), phản ứng etyl hoá,metyl hoá….
– Có nhưng thuốc thải trừ qua quá trình chuyển hoá rất phức tạp trong dó các sản phẩm chuyển hoá đều có tác dụng dược lí dẫn đén tác dụng kéo dài hơn. Vì vậy , ta lợi dụng các chất trung gian làm thuốc để giảm bớt gánh nặng cho gan.
– VD: + oxazepam là sản phẩm chuyển hoá tại gan của diazepam có tác dụng an thần như diazepam.
– Ngoài ra có một số thuốc hoàn toàn không bị chuyển hoá đó là những hợp chất có cực cao ( như axit, bazo mạnh) không thấm qua được lớp mỡ của microsom. Phần lớn thải trừ nhanh.
Một số chất không có cực cũng không thể bị chuyển như : barbital, ete, halothan,…
.){kind=link}