I, Khái niệm
Quá trình di chuyển vật chất từ pha này sang pha khác khi hai pha tiếp xúc trực tiếp với nhau gọi là quá trình khuếch tán. Quá trình tách chất hòa tan trong dược liệu bằng dung môi chính là quá trình chiết xuất dược liệu. Ở đây dược liệu là pha rắn, dung môi là pha lỏng . Khu hai pha chuyển động tiếp xúc với nhau, do sự cản trở của pha này đối vớ pha kia, nghĩa là ma sát giữa chúng mà trên bề mặt phân chia pha tạo thành lớp màng. Ở trong lớp màng phân cách luôn luôn có chế độ chuyển động dòng còn ở giữa nhân của dòng có thể có chuyển động xoáy, Đặc trưng di chuyển vật chất trong màng và trong nhân của dòng có khác nhau. TRong lớp màng quá trình di chuyển vật chất cơ bản là nhờ sự tiếp xúc giữa các phân tử và sự tác dụng tương hỗ giữa chúng, do đó quá trình khuếch tán quá màng được gọi là quá trình khuếch tán phân tử. Trong nhân của dòng , quá trình di chuyển vật chất nhớ vào sự xáo trộn các phân tử của dòng, vì thế gọi là khuếch tán đối lưu. Quá trình khuếch tán trong lớp màng xảy ra rất chậm so với quá trình khuếch tnas trong nhân của dòng, do đó mặc dù lớp màng rất mỏng nhưng nó vẫn có giá trị quyết định đối với quá trình khuếch tán. Vận tốc khuếch tán chung phụ thuộc nhiều vào vận tốc khuếch tán trong màng.
II, Quá trình thẩm thấu
Khái niệm: Quá trình thẩm thấu là quá trình khuếch tán giữa hai pha lỏng qua một màng bán thấm. Màng bán thấm này chỉ cho dung môi đi qua mà không cho chất tan đi qua. Màng đó gọi là màng bán thấm. Trong dược liệu, màng bán thấm chính là màng nguyên sinh chất, do đó trong quá trình chiết xuất cần phải loại bỏ màng sinh chất của dược liệu bằng nhiều cách như: dùng dược liệu khô thay cho dược liệu tươi, dùng nhiệt độ và dùng cồn trong quá trình chiết xuất để loại bỏ màng bán thấm này. Nếu không loại bỏ màng này trong quá trình chiết, dung môi sẽ đi vào dược liệu làm trương nở dược liệu mà hoạt chất cũng không chiết ra được
III, Quá trình thẩm tích
Khái niệm: Quá trình thẩm tích là quá trình khuếch tán giữa hai pha lỏng qua một màng có tính chất thẩm tích có nghĩa là màng đó không chỉ cho dung môi đi qua mà còn cho cả chất tan đi qua nhưng chỉ cho chất tan có kích thước nhỏ.
Ứng dụng: Màng tế bào dược liệu có tính chất của một màng thẩm tích do đó khi chiết xuất nếu màng tế bào còn nguyên vẹn thì chỉ có chất tan hay chính là hoạt chất có kích thước phân tử nhỏ và ion khuếch tán được qua màng tế bào, còn chất có kích thước phân tử lớn là tạp như chất nhày, gôm pectin thì không qua được màng tế bào không vào được dịch chiết. Như vậy có thể con màng tế bào như một màng lọc có tính chọn lọc. Đây chính là ưu điểm của màng tế bàm đối với quá trình chiết xuất. Do đó trong quá trình chiết xuất không được nghiền dược liệu quá mịn gây phá vỡ cấu trúc màng tế bào
